Archiloch z Paros – wulgarność czy poezja?
ARCHILOCH – starożytny poeta, który pochodził z Paros. Żył w pierwszej połowie VIII wieku p.n.e. Uważany, obok Safony i Alkajosa za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli greckiej poezji lirycznej. Arciloch był synem bogatego arystokraty Telesiklesa z Paros i niewolnicy Enipo. Jako dziecko z nieprawego łoża, nie miał możliwości otrzymania spadku po ojcu.
Musiał utrzymać się sam, dlatego został żołnierzem. Zakochał się w Neobule – córkce zamożnego Lykambesa. Mężczyzna najpierw zgodził się oddać mu córkę, ale w ostatniej chwili zmienił zdanie i wydał ją za kogoś innego.Według legendy Archiloch w akcie zemsty postanowił wierszami obrażać dziewczynę i jej ojca. Było to dla nich na tyle upokarzające, że prawie cała rodzina popełniła samobójstwo.
Relief pochodzący ze świątyni poświęconej Archilochowi. Po lewej stronie jego małżonka, na środku poeta. Po prawej chłopiec podający wino poecie. Na ścianie zawieszone są: tarcza, napierśnik, kołczan oraz lira.
Na Paros odkryto pozostałości świątyni ku jego czci. Znaleziono tam niezwykłe inskrypcje, między innymi autorstwa Mnesiepesa. Opisał on ciekawą historię dotyczącą poety. Ponoć Archiloch stworzył pieśń chóralną ku czci Dionizosa. Mieszkańcy wyspy uznali ją za zbyt obsceniczną i postanowili ukarać sądownie poetę. Okazało się, że Dionizosowi utwór się spodobał, a kara dla poety już nie. Postanowił ukarać mieszkańców Paros… impotencją. Kiedy delegacja udała się po pomoc do wyroczni do Delf, okazało się, że Pytia kazała uwolnić poetę od kary, a wtedy wszystko wróci do normy.
Czym wyróżnia się twórczość Archilocha? Był on prawdopodobnie pierwszym europejskim autorem, dla którego tematem wierszy stały się osobiste doświadczenia i uczucia. Często też jego wiersze były obsceniczne. Co mam na myśli? Prawdopodobnie jako pierwszy opisał w wierszu stosunek oralny czy seks. Poniżej fragmenty w przekładzie Jerzego Danielewicza:
„Tak mówiłem, a potem dziewczynę wśród kwiatów
Ułożyłem kwitnących, miękkim płaszczem z góry
30 Okryłem i pod szyję podłożywszy ramię
Objąłem jak sarenkę struchlałą od lęku.
Piersi jej delikatnie otoczyłem dłonią,
Świeżością skóry – czarem młodości olśniony,
I pieszcząc całe ciało śliczne, jasne włosy
Muskając lekko, męskiej dałem upust mocy.”
„Tak jak przez rurkę piwo ssie Frygijczyk
Lub Trak, tak ona pochyliwszy głowę
Wśród pomrukiwań trwała przy robocie.”
Archiloch tworzył też elegie, hymny czy epigramy. Jednak najbardziej znany jest z utworów jambicznych, różnorodnej treści, przede wszystkim politycznej. Wprowadził do poezji szereg motywów ludowych. Wcześniej w wierszach opiewano głównie bogów i herosów. Dlatego już w starożytności był uważany za wybitną postać, a mieszkańcy Paros uznali go za jednego ze swych herosów i wprowadzili jego kult.
Do dzisiejszych czasów niestety nie zachowało się sporo jego wierszy, jednak to, co pozostało daje nam mniej więcej obraz twórczości poety. Archiloch, według legendy, zginął podczas bitwy, którą Paros prowadziła z sąsiednią Naksos.
Poniżej jeszcze jeden przykład w przekładzie Jerzego Danielewicza:
……………… a ja jej na to tak odrzekłem:
„Kobieto, nie bój się ludzkich języków
I nie drżyj z lęku; a co do [tej nocy],
Sam się tym zajmę. Więc rozchmurz swe serce.
5 Do tego stopnia, sądzisz, cierpię nędzę?
Podłym zapewne się tobie wydałem:
Takim nie jestem, z takich nie pochodzę!
Ja umiem kochać tego, który kocha,
A nienawidzić i [szkalować] wroga,
10 Jak mrówka – prawdę ta bajka powiada.
To miasto, [które] u stóp twoich leży,
[Nie] padło [nigdy] łupem mężów, ty zaś
Włócznią je wzięłaś i zyskałaś sławę.
Panuj w nim sobie i zostań [tyranem]:
15 Doprawdy wielu będzie ci zazdrościć”.